Πριν λίγες ημέρες (Κυριακή, 11 Αυγούστου 2013) στην εφημερίδα «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, δημοσιεύθηκε με επιμέλεια του Στέλιου Κούκου, το επετειακό αφιέρωμα «Η καταστροφή και η σφαγή του Δοξάτου – 30 Ιουνίου 1913». Το αφιέρωμα περιλαμβάνει το άρθρο του Στ. Κούκου, «Η δόξα του Δοξάτου», κείμενα με επιμέλεια του ίδιου από τα φύλλα της «Μακεδονίας» του Ιουλίου του 1913, μια σειρά εξαιρετικών φωτογραφιών της εποχής, που αποτυπώνουν την επόμενη ημέρα της καταστροφής, από το Αρχείο Στέφανου Δραγούμη, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη,και το άρθρο του Ευάνθη Χατζηβασιλείου, αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τίτλο «Ενδεικτική περίπτωση των αγώνων και των θυσιών του Βόρειου Ελληνισμού». Ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Δοξατινός στην καταγωγή, αναδεικνύει διάφορες πτυχές της καταστροφής, τις αιτίες και τη σημασία της, τόσο για την ιστορία της Μακεδονίας, όσο και για την εξέλιξη των πολεμικών ανταποκρίσεων. Ο Χατζηβασιλείου, βαθύς γνώστης και της ιστορίας του Κυπριακού, παραθέτει κι ένα απόσπασμα από επιστολή του Λεμεσιανού εθελοντή Μιχαλάκη Γεωργιάδη (γνωστού στην τοπική κοινωνία με το παρωνύμιο «Νουξ») που περιγράφει τις εντυπώσεις του από το θλιβερό θέαμα που αντίκρυσε τις πρώτες ημέρες του Ιουλίου 1913 στην μέχρι τότε ανθούσα και ευημερούσα κωμόπολη της Δράμας. Η σύντομη αναφορά του Γεωργιάδη στην είσοδο της μονάδας του στο Δοξάτο είναι σημαντική, καθώς δεν υπάρχουν στη διάθεσή μας πολλά ανάλογα τεκμήρια με αυθεντικές περιγραφές στρατιωτών της εποχής, γεγονός που οφείλεται και στην αυστηρή λογοκρισία. Τόσο στις επιστολές των στρατιωτών, όσο και στον ελλαδικό Τύπο της εποχής.
Η επιστολή του Μιχαλάκη Γεωργιάδη προς τον αδελφό του, Χριστόφορο Γεωργιάδη, δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες της ΛεμεσούΑλήθεια και Κήρυξ της 2-8-1913 με μικροδιαφορές στη σύνταξη που οφείλονται προφανώς στις επεμβάσεις των Διευθυντών των δύο εφημερίδων Μενέλαου Φραγκούδη και Κλεόβουλου Μυριανθόπουλου. Στο απόσπασμα που παρατίθεται και εδώ, ακολουθείται το κείμενο όπως δημοσιεύθηκε στην εφημ. Αλήθεια και όπου υπάρχει ουσιαστική διαφορά στο περιεχόμενο, δημοσιεύεται και το κείμενο από την εφημ.Κήρυξ μέσα σε αγκύλες [ ]. Για τον Γεωργιάδη – Νουξ (;1894-1925), ονομαστό γλεντζέ, φανατικό βενιζελικό και εύθυμη και αγαπημένη φιγούρα της Λεμεσού στις δεκαετίες 1910 και 1920, ελπίζω να μιλήσουμε ξανά.
Η μονάδα του Γεωργιάδη, το 7ο τάγμα Ευζώνων της 8ης Μεραρχίας, είχε αναλάβει, μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων την ευθύνη της περιοχής Κορυτσάς. Το τάγμα διατάχθηκε, στις 23 Ιουνίου, να σπεύσει στη Μακεδονία και μετά τη συγκέντρωση των λόχων του αναχώρησε στις 25 Ιουνίου για τη Φλώρινα. Το βράδυ της 1ης Ιουλίου 1913 αποβιβάστηκαν στην Καβάλα, από όπου κατευθύνθηκαν προς τη Δράμα.
Εν Δράμα της Μακεδονίας, 8-7-1913.
[Αγαπητέ μου αδελφέ Χριστόφορε,
Δεν δύνασαι να φαντασθής την συγκίνησίν μου όταν έλαβον την επιστολήν σου και είδον εν αυτή ότι πάντες υγιαίνετε.] (…)
Δεν εσταματήσαμεν εις Καβάλλαν ειμή μίαν μόνον ώραν και κατόπιν επήγαμεν ως προφυλακαί. (…) Την πρωίαν όλον το τάγμα μας εβάδισε κατά της Δράμας, η οποία απέχει 13 στρατιωτικάς ώρας της Καβάλλας. Εβαδίζαμεν υπό καυστικώτατον ήλιον εντός μιας αχανούς πεδιάδος φυτευμένης με καπνά. Στον δρόμον απέθαναν και άλλοι στρατιώται εξ ηλιάσεως και εγώ ελιποθύμησα, αλλά συνήλθον κατόπιν ιατρικής περιθάλψεως. Μόλις δε εφθάσαμεν πλησίον των χωρίων Δοξάτου και Τσατάλτσας, αι προφυλακαί μας ειδοποίησαν την εμφάνισιν εχθρικού ιππικού, κατερχομένου μετά καλπασμού την δημοσίαν οδόν, ην κατείχομεν. (…)
Κατόπιν επροχωρήσαμεν προς την ωραίαν κωμόπολιν Δοξάτον τροχάδην, διότι οι Βούλγαροι συνενωθέντες μετά των εντοπίων Οθωμανών, έβαλαν φωτιά και επεδόθησαν εις σφαγήν. Τι να σου διηγηθώ, τι είδον εις Δοξάτον! Σταματά ο νους μου. Τραγικωτέρας σκηνάς δεν δύναται να φαντασθή ο νους του ανθρώπου. 1500 γυναικόπαιδα εσφάγησαν∙ όπου επεράσαμεν, δεν εβλέπαμεν τίποτε άλλο παρά κεφαλάς και πόδια παιδιών, γυναικών και ανδρών. Εις την οικίαν του ιερέως όταν εισήλθομεν, ευρέθην προ φρικώδους θεάματος∙ο ιερεύς κομμένος εις δύο και κρεμασμένος εις τον τοίχον! Επίσης και η σύζυγός του με βγαλμένα τα μάτια και όλα τα παιδιά του κατακρεουργημένα κατά τον πλέον φρικώδη τρόπον. Πλην των άλλων απήγαγον και 150 κορίτσια του χωριού. Αφού εισήλθομεν εις το χωρίον, όσοι ήσαν ζωντανοί, χωσμένοι εις υπόγεια ή άλλα μέρη εξήρχοντο γυμνοί και τρελλοί φωνάζοντες εκδίκησιν κατά των εντοπίων Τούρκων και Βουλγάρων. [Τι επηκολούθησε δεν δύναμαι να σου διηγηθώ∙ οι εύζωνοι εξηγριώθησαν και...]
Το Δοξάτον λέγεται χωρίον αλλ’ είναι σχεδόν πόλις, αφού τα σπίτια του είναι καλλίτερα από των πόλεων∙ έχει ένα σχολείον το οποίον δεν υπάρχει σχεδόν ουδαμού αλλού της Ελλάδος. Πάντα ταύτα έγιναν στάκτη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Πέτρος Παπαπολυβίου (εισαγωγή – επιμέλεια), Υπόδουλοι ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων. Πολεμικά Ημερολόγια, επιστολές και ανταποκρίσεις Κυπρίων εθελοντών από την Ήπειρο και τη Μακεδονία του 1912-1913, Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών 1999.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου